Vraag om uitleg over het uitwerken en invoeren van een uniforme toiletpas
van Katrien Schryvers aan minister Caroline Gennez in de Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid, Gezin, Armoedebestrijding en Gelijke Kansen.
Dinsdag 6 mei 2025
Katrien Schryvers (cd&v)
Minister, ik heb dit thema hier al meermaals aangekaart. Mensen met bepaalde aandoeningen, zoals bijvoorbeeld de ziekte van Crohn of multiple sclerose, of mensen die leven met een stoma of kanker, kunnen via patiëntenverenigingen een toiletpas aanvragen. Zo’n toiletpas verleent toegang tot het sanitair van hotels, cafés, restaurants, lokale zelfstandigen, winkelketens en vrije beroepen die aangesloten zijn bij het Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen (NSZ), Comeos, Horeca Vlaanderen en UNIZO.
In Vlaanderen zijn er verschillende initiatieven actief met verschillende modellen van een dergelijke toiletpas. Een uniforme toiletpas lijkt dan ook een absolute noodzaak. Uniformiteit vereenvoudigt de communicatie erover en draagt bij tot de herkenbaarheid ervan.
Het is daarnaast nodig om blijvend te sensibiliseren over de toiletpas. Om er op gepaste wijze naar te kunnen handelen is het niet alleen belangrijk dat patiënten, maar zeker ook winkel- en horecapersoneel op de hoogte zijn van het bestaan ervan. Via sensibilisering en het aanreiken van goede praktijken kan het aantal toegankelijke toiletten verhogen. Dat is o zo belangrijk voor mensen, om te kunnen blijven participeren aan de maatschappij en om zich buitenshuis te kunnen begeven.
Minister, we zijn er allemaal van overtuigd dat er op termijn meer werk moet worden gemaakt van meer toegankelijke, goed onderhouden, propere toiletten die bruikbaar zijn. Zolang we daar niet zijn, kan een toiletpas heel wat mensen toch helpen.
Op 9 mei 2024, de laatste plenaire zitting van de vorige legislatuur, keurde het Vlaams Parlement mijn voorstel van resolutie goed over het creëren van een beter aanbod aan toegankelijke en nette openbare en opengestelde toiletten. Daarin werd onder meer gevraagd om in samenwerking met de verschillende aanbieders van toiletpassen in Vlaanderen ten laatste tegen 1 juli 2025 te komen tot een uniforme toiletpas. Ook vraagt de resolutie naar het informeren van personeel van winkel- en horecazaken, en in het algemeen iedereen, over het bestaan en de toepassing van de toiletpas, en dit in samenwerking met sectororganisaties zoals Comeos, Horeca Vlaanderen en UNIZO.
Minister, op Wereldtoiletdag heb ik hierover nog een vraag om uitleg gesteld. U stelde toen zeker te staan achter het idee van een uniforme toiletpas en de stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van de resolutie te onderzoeken. U sprak toen ook over de applicatie IedereenOveral om de toegankelijkheid van restaurants en cafés op een gebruiksvriendelijke manier in kaart te brengen. Inspanningen van uitbaters kunnen in dat kader worden beloond met toegankelijkheidsmedailles. Deze applicatie zou worden uitgebreid met publiek sanitair en toeristische infrastructuur. Dat zou tegen de zomer van 2025 op punt moeten staan. We naderen dat moment, minister.
Welke nieuwe initiatieven werden al genomen om een uniforme toiletpas uit te werken?
Zal de implementatie ervan kunnen starten deze zomer, zoals gevraagd in de resolutie die vorig jaar unaniem werd goedgekeurd?
Op welke manier zal de implementatie gepaard gaan met het sensibiliseren van zaken die lid zijn van Comeos, Horeca Vlaanderen en UNIZO?
In hoeverre werd de applicatie IedereenOveral al uitgebreid? Zal deze ook tegen de zomer klaar zijn om de toegankelijkheidsinformatie over publiek sanitair te inventariseren?
Minister Caroline Gennez
Collega, op dit moment kunnen stomadragers en personen met een medische aandoening waardoor ze darm- en/of blaasproblemen hebben al een toiletpas aanvragen via www.toiletpas.be. De toiletpas is ontstaan vanuit Stoma Vlaanderen. Ook de MS-Liga Vlaanderen en de Crohn & Colitis ulcerosa Vereniging kunnen een toiletpas laten aanvragen. Deze zijn al redelijk uniform.
De applicatie IedereenOveral is op dit moment nog niet verder uitgebreid met publiek sanitair of andere publieke infrastructuur. De uitbreiding kent enig uitstel door de meer uitgebreide overheidsopdrachtenprocedure die nodig is voor de verdere softwareontwikkeling van IedereenOveral. Na publiek sanitair zouden we nog nieuwe uitbreidingen van het platform voorzien. Daarom was het aangewezen om meteen een raamcontract uit te besteden voor alle toekomstige aanpassingen. Inter vermoedt de opdracht in september te kunnen gunnen. Hierna kan de applicatie effectief worden ontwikkeld. Naar verwachting zal de uitbreiding rond publiek sanitair ten laatste begin volgend jaar ontwikkeld zijn. In afwachting van de softwareontwikkeling rond sanitair onderneemt Inter, in overleg met stakeholders en ervaringsdeskundigen, de nodige verdere voorbereidingen om een bondige set aan toegankelijkheidscriteria voor toiletten uit te werken.
Inter en het Agentschap Binnenlands Bestuur (ABB) stemmen intussen ook verder af met Toerisme Vlaanderen om te weten hoe informatie rond de toegankelijkheid van logies en toeristische attracties optimaal kan worden verzameld en in de applicatie worden geïntegreerd.
Wat de implementatie van de resolutie betreft, wordt door het departement vooral de opmerking geformuleerd dat het een gedeelde bevoegdheid is. Er is nog wel wat overleg nodig tussen het departement en de lokale besturen, die bevoegd zijn voor de openbare toiletten, dus tussen het ABB, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en de lokale besturen zelf. Daarnaast is er de horeca, waar het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) een belangrijke rol speelt, verschillende geledingen van de federale overheid, middenstand, economie, kmo’s, winkels, federale en lokale overheden.
De gesprekken zijn wel ‘ongoing’, maar het is blijkbaar, collega Schryvers, gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het is de bedoeling om in een eerste fase met IedereenOveral ervoor te zorgen dat de pas breder toegankelijk is en meer informatie bevat. In een volgende fase kunnen we dan uitkijken naar een uniformisering van de toiletpas die, zo moet gezegd, al redelijk uniform is, zoals ons departement het omschrijft.
Katrien Schryvers (cd&v)
Minister, dank u wel om de stand van zaken mee te geven. Ik weet dat er wel eens lacherig wordt gedaan wanneer het thema hier wordt aangekaart. Nochtans is het toch heel belangrijk want het zorgt er gewoon voor dat sommige mensen nog kunnen participeren aan het maatschappelijke leven, buiten kunnen komen, kunnen deelnemen aan het vrijetijdsleven, kunnen gaan winkelen, kunnen gaan wandelen, enzovoort. Ik ben al wat jaren actief in dit parlement, en soms krijg je reacties van mensen die iets lezen. Ik heb over dit thema ontzettend veel reacties gekregen. De mensen zeggen dat ik gelijk heb. Het gaat over kleine dingen, maar die zijn o zo nodig want ze bepalen of die mensen nog naar buiten kunnen, nog kunnen wandelen en winkelen of niet.
Minister, we moeten er op termijn voor zorgen dat er voldoende propere, goed onderhouden, toegankelijke, openbare of opengestelde toiletten zijn. We blijven op dat vlak nog heel erg achter. Ik weet ook wel dat dat niet van het ene moment op het andere gaat, en dat openbare toiletten heel onderhevig zijn aan vandalisme, hoe erg het ook is dat mensen zich daarmee bezighouden, maar het is nu zo.
U hebt gelijk, het is een gedeelde bevoegdheid. Maar juist dat element mag natuurlijk niet met zich meebrengen dat iedereen naar elkaar kijkt en dat we geen stappen vooruit zetten.
Voor wat betreft IedereenOveral, zegt u dat de overheidsopdracht ruimer is opgevat. Ik begrijp dat. De implementatie ervan zal dus niet deze zomer gebeuren, maar begin volgend jaar. Ik zal dat vanzelfsprekend opvolgen, maar daar had u natuurlijk niet aan getwijfeld.
Ik kan maar moeilijk begrijpen dat al die verschillende organisaties niet zelf ook initiatieven kunnen nemen om de uniforme toiletpas te uniformiseren. Wat is de doelstelling? De doelstelling is dat er een herkenbare, uniforme pas is. Ik ben ervan overtuigd dat als er maar één pas is voor al die verschillende aandoeningen, dat het gemakkelijker zal zijn om te sensibiliseren en om de herkenbaarheid voor winkelpersoneel en horecapersoneel te vergroten. Ten tweede zal het veel minder stigmatiserend zijn, omdat het dan veel minder tot uiting komt welke aandoening je hebt.
We hebben het nodig gevonden dat de minister van Welzijn een initiatief zou nemen. Ik wil er toch op aandringen dat u daarin echt mee het voortouw neemt om die organisaties bij elkaar te brengen en de uniforme toiletpas uit te werken.
Minister Caroline Gennez
Collega Schryvers, ik ben het met u eens dat zo’n pas niet stigmatiserend mag zijn en dat het niet noodzakelijk is dat de aard van de aandoening vermeld staat voor de gebruikers. Daar zullen we zeker naar uniformisering toe werken. Ik ben ook blij dat u de organisaties oproept om daar ook mee werk van te maken. Ons departement is uiteraard bereid om daarop te werken. De lokale besturen spelen daarin een belangrijke rol. Zij moeten niet alleen via de VVSG worden gesensibiliseerd. Wij zullen daaraan werken, samen met mijn collega Hilde Crevits, bevoegd voor het ABB.